TÂRÎH-İ GÖYNÜKLÜ (GÖYNÜKLÜ AHMED EFENDİ )

    Herkese merhaba. İlgimi çeken , ilgileneceğinizi düşündüğüm , farkındalık kazandıracağına inandığım bir konu ile gazetenin bu sayısında yerimi alıyorum .

    Gazetemiz, kıymetli Göynük’ümüz için bir değer bana göre. Göynük halkı için neler yapılabilir, halkımız nasıl bilinçlendirilebilir, çocuklarımız ve yetişkinlerimize nasıl okuma alışkanlığı kazandırabilirimin peşindeyim ben açıkçası bu yazılar vesilesiyle. Bu sayede ilçemizde okuma oranının da artacağına inanıyorum. 

    Fatih Sultan Mehmed Han’ın hocası Akşemseddin’in önemi Göynük için aşikâr. İlçemizde türbesinin olması dolayısıyla da çocuklardan yetişkinlere birçok kişi bir nebze hakim Akşemseddin’e. Ancak Göynüklü yazarlar var mıdır? Tarihte Göynük ile ilintili devlet adamları var mıdır? Bir süre oturup düşündüm ve bu konu benim için bir merak konusu hâline geldi ve başladım araştırmaya . Çünkü Göynük ile ilgili değerleri pek de merak etmediğimizi ve araştırmadığımızı fark ettim.  Araştırmalarım neticesinde karşıma bir isim çıktı : Ahmed bin Mahmud. Kendisi Göynüklü Ahmed Efendi olarak da bilinmektedir. Kendisinin Tarîh-i Göynüklü isimli bir de eseri mevcut. Eserin müellifi Ahmed bin Mahmud devrinde birçok devlet görevlerinde bulunmuş. Doğum tarihi tam olarak bilinmemekle beraber “Sicill-î Osmanî” müellifi Mehmed Süreyya onun , 100 yaşını aşkın vaziyette Mart-Nisan 1759 tarihinde vefat ettiği bilgisini vermektedir. Göynüklü Ahmed Efendi’nin uzun bir ömür sürdüğü, eserinde kaydettiği bilgilerden anlaşılmaktadır. Sultan 4. Mehmed’in (1648-1687) padişahlığı dönemine kadar uzanan bir geçmişi olduğu ve bizzat Patrona Halil ayaklanmasına şahit olduğu eserinde aktarılmıştır. Göynüklü Ahmed Efendi’nin eserini ve hakkında yazılan makaleleri incelediğimde , içerisindeki bilgiler doğrultusunda “Doğum tarihini 1650’li yıllar olarak kabul etmek yanlış olmayacaktır.” ibaresine ulaşmaktayım. Aynı zamanda Sicill-î Osmanî’de doğduğu yer hususunda “Göynüklüdür” bilgisine ulaşmak da mümkündür. Eserinde de bizzat kendisinin yazdığı cümlelerde Göynüklü olduğu yazmaktadır. Ancak bugün hangi ilimize ait Göynük olduğu konusunda herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır.

    Eserini incelediğimde ve hakkında yazılan makaleleri okuduğumda Göynüklü Ahmed Efendi’nin bizzat Prut, Mora ve Avusturya seferlerine katıldığını açıkça görmekteyim. Söz konusu seferlere hazırlık aşamalarını, gidilen menzilleri, Osmanlı’nın sosyal-kültürel hayatını bizzat kaydettiğini ve resmi tarih yazıcısı olmaması hasebiyle de yer yer eleştiri yaptığını görebiliriz eserinde. Bu bağlamda kendisinden sonraki nesillere bırakılan detaylı bir kaynak olduğunu söyleyebiliriz. 

    Eserinin, Prut Seferi haricindeki kısımlarının tek nüsha olduğu biliniyor. Bu nüsha da Berlin nüshasıdır. Bir de Prut Seferi bölümünün bir nüshası daha bulunmaktadır: Rado nüshası. Bu nüshalar ışığında Göynüklü Ahmed Efendi’nin birçok devlet görevinde aktif olduğu bilgisine ulaşabiliriz. Görevi sırasında bizzat şahit olduğu ve uzaktan takip ederek içinde bulunduğu olayların günü gününe yazılı bulunduğu bir yapıt Târîh-i Göynüklü. Biraz önce de belirttiğim gibi eserin muhtevasını Osmanlı-Rus Savaşı, Mora Seferi, Avusturya Seferi, Sûr-ı Humâyûn  ve Osmanlı-İran ilişkileri oluşturur. Bu bilgilerin, o devir coğrafyası ve yerleşimi açısından yapılacak çalışmalara kaynaklık edeceği aşikâr. Eserinde devrinin diplomatik, siyasi ve askeri olayları dışında , öne çıkan sosyal vakalar , merasimler , düğünler, yangınlar gibi konular birinci ağızdan yer almaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde eserin muazzam bir yapıt olduğu tartışılmaz bir husustur.

    Eserin transkripsiyonu yapılırken birtakım hatalara da rastlanmış. Bu hataların imla hatası olduğu, yarım bırakılan ifadelerin bulunduğu ve ifade tekrarına düşüldüğü konusunda bilgiler bulunmaktadır. Osmanlı Türkçesine hakim olan kişilerin eseri bizzat okumaları yoksa da latinize edilmiş şeklini okumaları 1711-1759 tarihleri arasındaki Osmanlı Dönemi’ne ilişkin bilgiler edinmeleri konusunda kıymetli olacaktır. 

    Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde Göynüklü Ahmed Efendi’nin eseri Târîh-i Göynüklü,  18.yüzyıl Osmanlı tarihi , kültürü, edebiyatı, sanatı, sosyal hayatı bakımından birinci ağızdan yazılmış , merak edenlerin ve üzerinde çalışanların istifade edebileceği bir kaynaktır.

    Devletin hizmetinde bulunmuş , 18.yüzyıl Osmanlı döneminde yaşamış, çeşitli seferlere bizzat katılmış ve tarih kaydetmiş olan Göynüklü Ahmed Efendi’yi çok fazla tanımıyoruz. Hakkında çok fazla bilginin olmadığını ancak araştırmalar ve çalışmalar sonucunda daha da fazla bilgiye ulaşabileceğimizi söyleyebiliriz. Bu yazım merak edenlere, araştırma ve incelemeyi sevenlere, terihseverlere, edebiyatseverlere bir davetiye olsun. Belki bu vesileyle ilçemizde de, Târîh-i Göynüklü müellifi Göynüklü Ahmed Efendi ile ilgili farkındalık oluşur ve daha fazla bilgiye ulaşılabilir. E ulaşırsanız, ben de bu bilgilere talibim.

İyi okumalar efendim…