NARTUGAN BAYRAMI

​Merhabalar değerli okurlar. Başlığa bakınca var olan milli ve dini bayramlarımıza bir yenisi daha mı eklendi diye sormanız büyük olasılık. Aslında onlar yokken Nartugan Bayramı vardı desem yanlış söylemiş olmam.

​Orta Asya’dan ön Asya’ya göç etmezden çook evvel, atalarımızca kutlanan bir bayram Nartugan. Nar, güneş, tuganya da dugan da doğan ya da doğmak anlamlarına gelmekte. Güneş Doğan bayramı şeklinde günümüz Türkçesine çevrilebilecek olan bu etkinliğin temelinde gündüz ve gecenin savaşa tutuşması yatıyor. 21 – 22 Aralık’ta da gündüz bu savaşta geceyi yenerek utku (zafer) kazanıyor ve bu durum büyük şenliklerle akçam ağacı altında tanrı Ülgen’e dualar edilmesi ile kutlanıyor. Akçam ağacı yeryüzünün tam ortasında bulunduğuna inanılan ve hayat ağacı biçiminde de anılan bir varlık. Kadim Anadolu kültüründe halı ve kilim motiflerinde de hayat ağacı figürüne sıkça rastlanmakta. Dolayısıyla bu kült, geçmişten günümüze biz Türklere ait.

​Benzer bir ağaç süsleme geleneği de Noel ağacı şeklinde tezahür ediyor. Avrupa pagan gelenekleri arasında yer alan bu gelenek, dönemsel olarak bizim Nartugan Bayramına da yakın zamanlarda kutlandığından birbirinden elbette etkilenmiş, hatta iç içe geçmiş bile sayılabilir. Bu girift durum çoğu zaman kültürel bir çatışmayı da beraberinde getirmekte. Noel yortusunun dinsel geleneklerimize aykırılığını savunan görüşlerde bilerek ya da bilmeden karıştırılan nokta Hristiyan inancında Hz. İsa’nın doğum günü kutlaması olan Noel ile bir takvim yılını bitirip diğerinin gelişini umut ve sevinçle karşılama amacı taşıyan yılbaşı kutlamasının aslında birbiri ile çok da alakası yok. Hristiyan inanışında Hz. İsa’nın doğum günü olarak kabul edilen Noel, 24 Aralık’ta başlayıp kimi kültürlerde 26 Aralık’a devam eden bir etkinliktir. Dolayısıyla 31 Aralık’ta yeni bir yılın gelişini güzel duygularla karşılayan ve Hristiyan olmayan insanlar Hz. İsa’nın doğum gününü kutlamış olmazlar.

​Doğru bilinen yanlışlardan biri de adına Noel Baba (SantaClaus) denilen hayali kişilik. Bunun, aslında gerçekte yaşamış bir kişilik ile birleştiği söylenebilir. Aziz Nikola da denilen bu kişilik, bu topraklarda, Antalya Demre’de doğup yaşamış, İznik’teki büyük konsüle de katılmış olduğu kabul edilen biri. Günümüz popüler kültürü içerisinde empoze edilen Noel Baba figürü ise aslında bir gazlı içecek firmasının reklam kampanyasının ürünü. Çizer Haddon Sundblum tarafından tee 1931 yılından itibaren bahse konu gazlı içecek firmasının reklamlarında kullanılagelen kırmızı kıyafetler içerisinde, Ren geyiklerinin çektiği uçan bir kızakta seyahat eden ve evlere bacadan girdiği için bir devlet memurumuz tarafından ciddi ciddi “adam olsaydı eve kapıdan girerdi!” şeklinde muhatap alınan hayali bir figür.  

​Üzerinde yaşadığımız Anadolu toprakları o kadar kadim bir geçmişe sahip ki, yüzyılların imbiğinden süzülüp gelen sahip olduğumuz kültür aslında bu büyük geçmişin bir kesişim kümesi. Dolayısıyla Nartugan Bayramı da bizim, Noel yortusu da, Ramazan bayramı da bizim yeni bir yılın gelişini kutlamak da… Sıradan bir insanın ömrüne sığdıramayacağı genişlikte bir kültürel birikime ve o birikimi oluşturan alt kültürlerin birbirine saygı çerçevesinde aynı çevreyi paylaşabilmelerine sahip olmamızdan ötürü gurur duymalıyız aslında. Aynı topraklarda yaşadığı halde, mensup oldukları dinin farklı mezheplerinden oldukları için kavga eden, aynı futbol takımını (İskoçya’daki Celtic ve Rangers taraftarları gibi) tutmayı bile kesinkes reddeden toplulukları gördü bu gözler. Münferit sayılabilecek birkaç mevzu dışında bir arada yaşayabilme olgunluğuna sahip insanların oluşturduğu bizim coğrafyamızın, tüm dünyaya bu ortamı ihraç etmesi gerektiğini düşünmeden edemiyor insan.

​Mutlu ve sağlıklı günler diliyorum tüm okurlarımıza.